Jan Veldman blogt

Hoe dramatiseer je iets? Hoe kijk je naar de wereld, lees je de krant en onderga je de gebeurtenissen in je eigen leven op zo’n manier dat je die tot een goed verhaal kunt verwerken? Een verhaal dat je in een toneelstuk, film, een roman of wat voor dramatische vorm dan ook kunt vertellen?  In de loop van de jaren ben ik een aantal principes gaan hanteren die op zich niet nieuw zijn, maar die voor mij werken. Die wil ik graag met collega’s en nieuwsgierigen delen. Ik zal in de loop van de tijd met nieuwe hoofdstukken komen. Deze gaat over de kern van een dramatisch werk - de scene. Ik schrijf dit alles met grote stelligheid op. Wapen je, desgewenst, met grote korrels zout. DE SCENE Wat is een scene? Een grappig gesprek bij een bushalte kan het onthouden waard zijn, maar is toch niet meteen een scene. Een prachtig landschap is een mooie ‘scenery’, maar niet een scene.  Maar wat is dan wél een scene? Eerst het voor de hand liggende antwoord. Een scène speelt z...

Ik denk na over toneelschrijven. Peter Handke: Taal, Confrontatie, Ritme. Mooie volgorde waarin 'conflict' nu eens niet als eerste staat genoemd. 'Conflict' heeft iets van iets dat zich rustig opbouwt tot het knalt. In de opvatting van Handke, zoals ik die begrijp knalt het meteen. En daarop knalt het weer. En daarna nog eens. Tot je er gek van wordt. Mooi. Maar, zei een vriend laatst, ook wel heel erg van een bepaalde tijd om er zo over te denken. Taal lijkt me nu van ondergeschikt belang. De postmodernisten onderwerpen alles aan kritiek, vooral de communicatiemiddelen, zoals taal. Daarom ontstonden er opvattingen waarbij woeste teksten ontstonden die nergens over gingen. En dat leidde er weer toe dat het allemaal zo intellectualiseerde dat je tot een select publiek moest horen om te kunnen beweren dat je er iets van had begrepen. De dramatische scene is belangrijker. Daarmee vertel je wat je wil vertellen. 

Wat moet je schrijven als je niks hebt om over te schrijven?  - Ik denk eerlijk gezegd dat het goed is om niets te hebben om het over te hebben. Misschien is het beste deel van een gesprek wel het deel waarin iedereen is uitgepraat. De stokpaardjes zijn bereden, de meningen uitgewisseld, er is niets meer. En wat er dan, met moeite, nog gedaan wordt, is misschien precies waar het over gaat. Ik neus wat in de boekhandel en zie dat de best lopende boeken 'ergens over gaan'. Over een stuk geschiedenis, over dramatische gebeurtenissen, over de strijd tegen een of andere ziekte, over hoe vrouwen behandeld worden door hun mannen, over overleven in een oorlog - en het boek verkoopt nóg beter als de schrijver ervan een en ander aan den lijve heeft meegemaakt. Ik ben vaak jaloers op die schrijvers. Vroeger dacht ik 'Ja, die W.F. Hermans had het maar makkelijk. Die heeft de oorlog meegemaakt'. Als je een boek of een film of een toneelstuk bedenkt moet je van tevoren weten w...

Ik kijk naar het vijfde seizoen van Homeland. Ik vind het begin nogal saai. Een thriller moet, vind ik, zo snel mogelijk spannend zijn. Ik vraag me af waarom dat hier niet is gelukt. We zien in de eerste sequentie een paar jonge mannen bezig met een computer.Ze komen ineens tot de ontdekking dat ze in bestanden van de CIA zitten. Het lijkt hun een leuk idee die bestanden te wissen en dat doen ze dan ook. Schnitt. Kantoor CIA. 'Er is in ons systeem ingebroken!' Paniek! Schnitt. Het verhaal van Claire, onze hoofdpersonage, ex- CIA agent, leidt een rustig leventje met haar dochter in Berlijn. veel geknuffel en liefdevolle moeder-gedoe.  Er is eigenlijk nog niks gebeurd.  Ik denk dat je voor het zo belangrijke begin van een verhaal zo snel mogelijk een situatie moet hebben waarbij de kijker denkt: 'Oh God, dit moet MIJ niet overkomen!' Je moet meteen het gevoel hebben dat er veel op het spel staat. Dat geldt zeker voor een thriller. Zoiets gebeurde in de eerste ser...

Ik was in de schouwburg bij de Nederlandse premiere van ‘Vergeef ons’, van Guy Cassiers, naar het boek van A. M. Homes. De enscenering kwam erop neer dat de acteurs in een soort boy-band opstelling achter een vijftal microfoons staan en zo hun monologen, dialogen en kleine scenes spelen. Het is een mooie manier om een roman te bewerken; personages kunnen hun gedachten uitspreken, je hebt eigenlijk geen decor nodig, wat maakt dat het decor juist heel expressief kan zijn, en sprongen in de tijd zijn heel makkelijk te maken, je zegt gewoon: ‘Een maand later’ of iets dergelijks. Lang geleden, toen de dramatische vorm, met enkel dialoog en logische, aansluitende scenewisselingen op z’n hoogtepunt was, in de tijd van Racine en Corneille, zei Corneille al: ‘De roman, zoals die zich nu ontwikkelt is eigenlijk beter dan de toneelvorm; je kunt vanuit het hoofd van je personage schrijven en een moment later kun je een berglandschap beschrijven en in woorden tot leven wekken. Je kunt honderden p...

1: De gevolgen van gebeurtenissen die nu plaatsvinden pakken anders uit dan je nu kunt voorspellen. 2: De gevolgen die we nu ondervinden van gebeurtenissen die hun oorzaak hebben in het verleden, zullen niet of hooguit gedeeltelijk aan die gebeurtenissen worden toegeschreven. 3: Alles heeft vele oorzaken en vele gevolgen, maar we zijn slechts in staat één stap vooruit te denken en één stap achteruit te reflecteren. 4: Deze stellingen zijn van toepassing op onderwerpen als brexit, de economische oorlogvoering, de klimaatverandering, de migratie, de bankencrisis – evenals crises en veranderingen in je eigen leven. 5: De voorspellers van het goede hebben voor een deel ongelijk, de voorspellers van het slechte hebben ook deels ongelijk. Uit een ramp kan vroeg of laat iets moois ontstaan, uit een groot geluk kan iets naars tevoorschijn komen. Beide gevallen zijn op het moment zelf onvoorstelbaar. 6: De pers houdt zich slechts bezig met het gesprek van de dag: de rampen, de crises, de dram...